Κώστας Ζουράρις
ΙΣΑΛΟΣ ΓΡΑΜΜΗ_Εκ φθοράς ανέβης η ζωή μου_
ΣΤΙΣ 6 Δεκεμβρίου 1991, στην αίθουσα τελετών του Αθήνησι
Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, ανέβηκε η ζωή μας λίγο ψηλότερα,
λίγο πιο πάνω από την κάτω, γύρω-γύρω και μέσα μας φθορά.
Έγινε μια τελετή, όπως πρέπει νάναι πάντοτε αυτή: σε παίρνει
από την φθορά και σχεδόν σε αφθαρτίζει, σε βρίσκει θνητό και
πάει να σ_ απαθανατίσει.
Την γιορτή αυτή άλλωστε, την χρωστάμε στον θάνατο. Σ_
ευχαριστούμε Χάρε, για την δακρυχαρή χαρά, που χάρισες: η
τελετή, ήταν για την απονομή του επιστημονικού βραβείου
_Βασίλης Ξανθόπουλος και Στέφανος Πνευματικός_, στην μνήμη των
δυο αυτών καθηγητών του Πανεπιστημίου Κρήτης, που σκότωσε
πέρυσι ένας μαθητής τους με θολωμένο νου, εκεί μέσα στο
μάθημα, εκεί, την πιο ιερή ώρα, την ώρα που ο Βασίλης κι ο
Στέφανος, έφηβοι ακόμη Σοφοί, τριάντα εννιά και τριάντα τριών
χρονών, οπλισμένοι αυτοί με μια κιμωλία απέναντι στην
καραμπίνα, σχεδίαζαν στον μαυροπίνακα, μαθηματικά σχήματα
αγάπης. Από την μια το τριαδολογικό σχήμα της αφθαρσίας: ο
πίνακας, η κιμωλία κι ο Λόγος. Κι απ_ την άλλη φθοροποιός ο
’δης ο Παράλογος_
Κι όμως, το ξέραμε, το ψέλναμε και στις έξι Δεκεμβρίου 1991,
εκεί στην τελετή, το ξαναβρήκαμε: _O άδης, Λόγε, συναντήσας
σοι επικράνθη, βροτόν ορών τεθεωμένον, κατάστικτον τοις μώλωψι
και πανσθενουργόν__. Ναι, μόλις σε συνάντησε ο άδης πικράθηκε,
Λόγε-Βασίλη και Λόγε-Στέφανε.
Μικρός θνητός, αλλά θεωμένος και πανσθενουργός της καθημερινής
μας ασθένειας κι ο ένας κι ο άλλος, πεσμένοι ανάμεσα στους
μαθητές τους, σκοτωμένοι από μαθητή τους ευεργετημένο.
Παράλογος θάνατος, άδικος, αλλά τί πιο δικαιωμένος, τί πιο
ωραίος θάνατος για τα δυο αυτά αγόρια-δασκάλους,
περιτριγυρισμένα από μαθητές τους, αγόρια-κορίτσια, κι αυτοί
να πέφτουν στον ανθό τους, με την κιμωλία στο χέρι, για την
διδασκαλία, διδάσκοντας κι αθανατίζοντας αλυσίδα αγάπης;
O άδικος αυτός θάνατος, νίκησε τον θάνατο. Είναι ο θάνατος, ο
την φύσιν ωραΪσας του παντός. Μας εξωραΪζει ο θάνατος, εκεί
και όπως ήρθε του Βασίλη Ξανθόπουλου και του Στέφανου
Πνευματικού. Βασίλειον Στέφανον μας χάρισαν αυτοί οι δυο μας
Δάσκαλοι με την υποδειγματική, σύντομη κατά κόσμον ζωή τους
και με την αιωνία τους πρότυπη για μας εν τάφω ευζωία_ Και
θανάτω τον θάνατον ώλεσας και επήγασας τω κόσμω την ζωήν.
_O ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς Βασίλης Ξανθόπουλος.
_O ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς Στέφανος Πνευματικός.
Είπα, γι_ αυτήν την ζείδωρη τελετή οφείλουμε χάρη στον Χάρο.
Την τελετή όμως την εξωράισαν και μερικοί βροτοί. Ελάχιστο
δείγμα θνητών ενεργών και παθιασμένων νοσταλγών, δείγμα απ_
αυτούς τους 2-3000 χιλιάδες χθονίους Έλληνες, που, όπως γράφει
κι ο Κώστας Καββαθάς, κρατούν απελπισμένα την Ελλάδα της
απελπισίας στην επιφάνεια.
Ερευνητές-Δάσκαλοι και Ελληνορωμιοί της μαρτυρίας, που είπαν
θα συνεχίσουμε, θα τους συνεχίσουμε.
Και μια επιτροπή, όχι κρατική, αλλ_ από τους ίδιους
πεισματάρηδες της μαρτυρίας, που θα απονέμει κάθε χρόνο ένα
βραβείο για Δάσκαλο-Ερευνητή στις λεγόμενες θετικές επιστήμες
κι ένα για τον αντίστοιχο στις επιστήμες τις λεγόμενες του
ανθρώπου.
Τα λεφτά, τα βρήκαν από δω κι από κει, ψάχνοντας και δίνοντας
οι ίδιοι. Όχι από κρατικό κορβανά.
Το κράτος ήταν εκεί, ευτυχώς με κατεβασμένους τόνους,
πούδειχναν πως για μια φορά, ούτε με τα παχειά του λόγια, ούτε
με την πλούσιά του την φτώχεια, κάτι θα ηδύνατο για την οδύνη.
Μια άλλωστε κρατική λειτουργός ήταν παρούσα, όχι
_υπηρεσιακώς_: η Βιργινία Τσουδερού, ακριβώς διότι είναι
Κρητικιά αρχόντισσα.
Υπήρξε μια μεγάλη στιγμή, όταν ο πάντοτε καίριος Τάσσιος, του
Πολυτεχνείου, μνημόνευσε και μας ζήτησε να απονείμουμε τα
νενομισμένα προς την ανδρεία, σήμερα στους καιρούς της
ανανδρίας: ήταν ανάμεσά μας, ακόμη κι ίσως για πάντα ανάπηρος,
ο καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Σωτήρης
Περσίδης, ο οποίος έπεσε επάνω στον εγκληματία και μέσα στο
σώμα του σταμάτησε τις σφαίρες του σαλεμένου δολοφόνου, που θα
σκότωναν πια μαθητές, γιατί άλλοι καθηγητές, εκτός από τους
δυο σκοτωμένους και τον ήρωα Περσίδη, δεν υπήρχαν. Ας είναι ες
αεί η λεβεντιά του ανάπηρου δάσκαλου Περσίδη, παρηγοριά στην
αναπηρία μας_
Υπήρξε κι άλλη μεγάλη στιγμή, παρατεταμένη ευτυχώς αυτή: ο
λόγος του Πρυτάνεως του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιώργου
Γραμματικάκη. O Δάσκαλος αυτός της αστρικής φυσικής, _αλίγκιος
αστέρι καλώ_, μας θύμισε για άλλη μια φορά πως υπάρχει μια
έναστρη Ελλάδα, αυτή των αδικοχαμένων Δασκάλων και πάλι μια, η
ίδια αστερόεσσα Ελλάδα, όπως αυτή του υπαγόρευε λόγια γεμάτα
άστρα.
Διότι τα λόγια του, μνημοσύνη στιβαρή για τα αφειδώλευτα δώρα,
που χάρισαν γύρω τους οι δυο αδικοχαμένοι, είχαν κάτι από την
ασκητική γραφή του αγιογράφου, που δεν ζωγραφίζει _πορτραίτα_,
αλλά εικονίζει προσευχή προς δόξαν Κυρίου. Δεν μας έδωσε ο
Πρύτανις, μια _δόξαν εικόνος_ των δύο εφήβων-Σοφών, αλλά
ανακαλώντας την πράξη και την δωρεά τους, μας κάλεσε να
μετάσχουμε κι εμείς στην μεθεκτική αγάπης μαρτυρία τους: Την
μαρτυρία τους αυτή για τα παιδιά, την τελειωμένη μέσα στο
μαρτύριο όπου τους έριξε ένα από τα παιδιά τους.
O Γιώργος Γραμματικάκης όμως ασκητεύοντας μέσα στην ιερή μνήμη
των δολοφονημένων Δασκάλων μας, ψηλάφησε με ταπείνωση το θείο,
σε κάποια αβάσταχτη για τα ανθρώπινα μέτρα στιγμή: όταν, μη
μπορώντας αλλά θέλοντας, μνημόνευσε τον δολοφόνο, που
αυτοκτόνησε δυο με πέντε μέρες μετά τις δολοφονίες και τον
βρήκαν μήνες μετά σε βουνό απόκρημνο. Σπάνια στην παράδοσή
μας, άνθρωπος ή θεσμός -κι ο Γιώργος Γραμματικάκης ήταν εκείνη
την ώρα και τα δυο- μπόρεσε να συγχωρήσει χωρίς να αδικήσει,
δηλαδή να μας κάνει να νιώσουμε πώς χωρούν, συν+χωρούν, πώς
χωρούν τα αχώρητα μαζί, χωρίς να αδικήσουν τους αδικοχαμένους
και ξανά σπάνια στην παράδοσή μας, άνθρωπος ή θεσμός μπόρεσε
να δείξει χωρίς να κρίνει: _μη κρίνητε ίνα μη κριθήτε__ κι
όμως επειδή δείχνει σωστά, μας οδηγεί όλους στην Διάκριση, που
μας αναπαύει με την υπομονή, την επιμονή και την καταλλαγή.
Παραθέτω αυτούσιο το απόσπασμα από τον λόγο του Δασκάλου
Γραμματικάκη, διότι κάθε σχόλιο είναι μάταιο: _Καθώς η κάθαρση
επέρχεται, εκείνος που έφερε την τραγωδία στους άλλους και τον
εαυτό του, θα ευρεθεί, μόνος και ποιός ξέρει με πόσο
βασανιστικές τις Ερινύες, σε ένα βουνό απόκρημνο. O αέρας εκεί
ήταν παγωμένος και πουλιά δεν υπήρχαν__
Ολόκληρο το κείμενο του λόγου δημοσιεύθηκε στην
_Ελευθεροτυπία_ της 9ης Δεκεμβρίου 1991. Επειδή κείται τέτοιο
κείμενο ανάμεσά μας, δεν κείται πεσμένη η Ελλάς στα χαλάσματά
μας. Το κείμενο αυτό πρέπει όλοι μας να το μάθουμε απ_ έξω. Κι
αν μετράμε για κάτι, αν μετράμε ακόμη, να το μάθουμε και να το
πράξουμε. Με δόσεις, ναι, με ευκολίες πληρωμής, ίσως, όπως
ταιριάζει στην πτωτική μας φύση, αλλά να το πράξουμε. Όλο.
Κι όμως, εκεί στην αίθουσα τελετών του Αθήνησι Καποδιστριακού,
εκείνη την ευλογημένη μέρα, υπήρξε μια ακόμη καλύτερη στιγμή,
στιγμή της χαρμοσύνης μέσα στην χαρμολύπη: όταν ο καθηγητής
Τάσσιος κάλεσε τον ομότιμο καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου
Πολυτεχνείου, Πέτρο Κριεζή, να δεχθεί το βραβείο _εξαίρετης
πανεπιστημιακής διδασκαλίας_, το βραβείο _Βασίλης Ξανθόπουλος
και Στέφανος Πνευματικός_.
Και εμφανίστηκε και μίλησε λυγερόκορμος, ευθυτενής, λυγισμένος
από την θλίψη που του μείωνε την χαρά, ένας Κριεζής, ένας
γέρος Υδραίος άρχοντας του Γένους και της γνώσης, το Γένος
Ευγενής, ο πολιός Πέτρος Κριεζής. Μαθηματικός, μηχανικός,
ευρέτης, πολυτεχνίτης, Δάσκαλος.
_Εκ φθοράς ανέβης η ζωή μου__Ναι, εκείνη την ώρα, ο θάνατος,
που είχε ρημάξει τα δυο νειάτα, είχε νικηθεί από τον Γέροντα
Κριεζή. Χαίρε Κριεζή, _τον εμόν απονεκρώσας νεκρωτήν_! O
νεκρωτής με το _ψυχικό σκοτείνιασμα_, όμως μας δίδαξε ο Γ.
Γραμματικάκης, είχε τώρα νεκρωθεί. Κι οι δυο πεσμένοι
έφηβοι-Σοφοί, ξαναζούσαν, κρίκοι νεανικοί αυτοί και γιορτινοί
της αλυσίδας. Πρωτοστάτης στον ανακαινισμένο θυσιαστικό χορό
της χαράς, ο καινουργών τα νεκρά, Κριεζής.
Ίσως ήταν το πιο έντονο δείγμα εμμονής στα καίρια αυτό, που
αθέλητα μας χάρισε η Επιτροπή και η Τελετή. Αυτό το παράδοξο,
το οξύμωρο και συνάμα πραϋντικό: την δολοφονία δύο
εφήβων-Σοφών την ακύρωσε η παρουσία και η μαρτυρία ενός
Γέροντα Δάσκαλου του Γένους, που παρέλαβε από τα σκοτωμένα
νειάτα την σκυτάλη και ξανά τα ανέστησε και ξαναείπε στα
νειάτα _τραβάτε μπρος_.
Βασίλης Ξανθόπουλος-Στέφανος Πνευματικός-Πέτρος Κριεζής, διότι
στην Ελλάδα λειτουργεί ακόμη το θαύμα.
Υ.Γ.: Κατά πάγια συνήθειά μου, σκόπευα να σχολιάσω ταυτοχρόνως
και ένα από τα άθλια, που συμβαίνουν γύρω μας κι από μας τους
ίδιους βέβαια, εφ_ όσον, ως γνωστόν, πιστεύω στο συναμφότερον
που διακατέχει τα πεπρωμένα μας. Αυτήν την φορά όμως, το
νίκησε το συναμφότερον η μονομερής ευγένεια του γεγονότος.
Σκέφτηκα κι όλας πως έρχονται Χριστούγεννα και χρονιάρες
μέρες. Καλά Χριστούγεννα λοιπόν μ_ αυτήν την μαρτυρία της
ευγένειας, που μας χάρισε η Σύναξή μας κι ο ’η-Βασίλης να σας
φέρει το κείμενο του Γ. Γραμματικάκη και να το χαρίσετε και
στους φίλους σας αντί στυλού πολυτελείας. Και πιο φτηνά θα σας
έρθει (ένα κατοστάρι κάνει ακόμη η _Ελευθεροτυπία_) και πιο
ακριβό δώρο είναι από το στυλό πολυτελείας. ’λλωστε ο Γ.
Γραμματικάκης, το ακριβό του κείμενο με μπικ το έγραψε__Κ.Ζ.